STANDARD WYMAGAŃ EGZAMINACYJNYCH Z JĘZYKA POLSKIEGO:

1. Czytanie i słuchanie - odbiera komunikaty pisane, mówione;
- rozróżnia informacje werbalne oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
- wyszukuje w tekście potrzebne informacje, cytujesz odpowiednie fragmenty tekstu;
- odróżnia informacje o faktach od opinii;
- rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem;
- rozróżnia wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;
- rozpoznaje intencje wypowiedzi: aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację;
- dostrzega w wypowiedzi agresję i manipulację;
- wskazuje tezę, argumenty i wnioski;
- rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne: artykuł, wywiad, reportaż;
- wykorzystuje informacje z przypisu.
2. Samokształcenie i docieranie do informacji
- dociera do informacji: w książkach, prasie, mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych;
- korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz szkolnego słownika terminów literackich – w formie książkowej i elektronicznej.
3. Świadomość językowa
- rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy;
- rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście;
- rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy; dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów);
- rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) – rozumie ich funkcję w tekście;
- rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu;
- rozpoznaje w zdaniach i w równoważnikach zdań różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę – rozumie ich funkcje;
- rozróżnia rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie, imiesłowowe równoważniki zdań, zdania bezpodmiotowe oraz rozumie ich funkcje w wypowiedzi;
- odróżnia temat fieksyjny od końcówki;
- odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane; rozpoznaje tryby i strony (czynną i bierną) czasownika oraz imiesłowy – wyjaśnia ich funkcje w tekście;
- rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych i wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym.

1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
- opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
- rozpoznaje problematykę utworu.
2. Analiza. Uczeń:
- przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście;
- charakteryzuje postać mówiącą w utworze;
- rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze;
- wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych: neologizmy, archaizmy, zdrobnienia, zgrubienia, metafory, powtórzenia, pytania retoryczne, typy zdań, rymy, rytm, wyrazy dźwiękonaśladowcze;
- omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu: tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego;
- trafnie określa rodzaj literacki (epika, liryka, dramat);
- rozpoznaje gatunki: przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedia, dramat, tragedia, ballada, nowela, hymn, powieść historyczna;
- rozpoznaje odmiany gatunkowe: powieść/opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy;
- wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog;
- znajduje nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych;
- wskazuje przykłady mieszania gatunków;
- uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.
3. Interpretacja
- proponuje interpretację tekstu kultury i uzasadnia ją;
- uwzględnia w interpretacji konteksty, np. biograficzny, historyczny;
- interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we fragmentach).
4. Wartości i wartościowanie.
- rozumie, odnajduje pojęcia: patriotyzm–nacjonalizm, tolerancja–nietolerancja, piękno–brzydota;
- omawia ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne: miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość;
- dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych

1. Mówienie i pisanie
- tworzy spójne pod względem logicznym i składniowym wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe)
- tworzy spójne pod względem logicznym i składniowym wypowiedzi pisemne: opowiadanie, (sytuacji, przeżyć, zwykłych przedmiotów, dzieł sztuki), charakterystyka (postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej), sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie, życiorys, CV, list motywacyjny, dedykacja;
- dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada;
- tworzy plan własnej wypowiedzi;
- redaguje tekst (edycja, interpunkcja, ortografia, poprawność językowa)
- uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi;
- przestrzega zasad etyki mowy;
- zna konsekwencje stosowania elektronicznych środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, e-mail, czat, blog;
- stosuje zasady etykiety językowej;
- zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zależne od środowiska (np. sposób zwracania się do nauczyciela, lekarza, profesora wyższej uczelni), ma świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych;
- świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu.
2. Świadomość językowa
- rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich;
- sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; zna granice stosowania slangu młodzieżowego;
- tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści;
- stosuje związki frazeologiczne, rozumie ich znaczenie;
- stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach;
- dostosowuje szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom;
- stosuje średnik;
- przekształca części zdania pojedynczego w zdania podrzędne i odwrotnie;
- przekształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje strony biernej i odwrotnie;
- zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie;
- zamienia mowę niezależną na zależną;
- wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumie ich znaczenie;
- wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia emocji;
- stosuje wołacz w celu osiągnięcia efektów retorycznych;
- stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników (w tym imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków; stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody i rządu);
- operuje słownictwem z tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska.

1. Teksty poznawane w całości
nie mniej niż 5 pozycji książkowych w roku szkolnym oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości
nie można pominąć autorów i utworów oznaczonych gwiazdką:
*Jan Kochanowski – wybrane fraszki, Treny (V, VII, VIII);
William Szekspir Romeo i Julia;
Molier Świętoszek lub Skąpiec;
*Ignacy Krasicki – wybrane bajki;
Aleksander Fredro *Zemsta;
Adam Mickiewicz – wybrana ballada, *Dziady cz. II, Reduta Ordona; Bolesław Prus lub Eliza Orzeszkowa – wybrana nowela;
*Henryk Sienkiewicz – wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy lub Potop);
wybrane wiersze następujących poetów XX w.: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimierz Wierzyński, Julian Tuwim, Czesław Miłosz, ks. Jan Twardowski, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert;
Aleksander Kamiński: Kamienie na szaniec
Arkady Fiedler: Dywizjon 303;
utwór podejmujący problematykę Holokaustu, np. wybrane opowiadanie Idy Fink;
Konstanty Ildefons Gałczyński – wybrane utwory;
Stanisław Lem – wybrane opowiadanie;
Sławomir Mrożek – wybrane opowiadanie;
Antonie de Saint Exupéry: Mały Książę;
- wybrana powieść przygodowa;
- wybrana młodzieżowa powieść obyczajowa (np. Małgorzaty Musierowicz, Doroty Terakowskiej lub innych współczesnych autorów podejmujących problematykę dojrzewania);
- wybrany utwór fantasy (np. Ursuli Le Guin, Johna Ronalda Reuela Tolkiena, Andrzeja Sapkowskiego);
- wybrany utwór detektywistyczny (np. Arthura Conan Doyle'a lub Agaty Christie);
- wybrane opowiadanie z literatury światowej XX w. (inne niż wskazane wyżej);
- wybrana powieść współczesna z literatury polskiej i światowej (inna niż wskazana wyżej);
- inne pozycje książkowe wskazane przez nauczyciela lub zaproponowane przez uczniów (przynajmniej jedna rocznie).
2. Teksty poznawane w całości lub w części (decyzja należy do nauczyciela):
Homer "Iliada" i "Odyseja" lub Jan Parandowski "Przygody Odyseusza";
Pieśń o Rolandzie;
Juliusz Słowacki: Balladyna;
Miron Białoszewski: Pamiętnik z powstania warszawskiego;
Ryszard Kapuściński – wybrany utwór.
Biblia (opis stworzenia świata i człowieka z Księgi Rodzaju, przypowieść ewangeliczna, hymn św. Pawła o miłości);
- wybrane mity greckie.